|
Murat TUNÇ ÖNEMLİ NOT : Yazmış olduğum Makale YİKOBLarın
Genel Bütçeli Kuruluş iken yapılması gereken Malatya Valiliği (YİKOB) işlemlerini konu almaktadır. Özel Bütçeli Kurum
İdari ve Mali İşler Müdürü haline dönüşen YİKOB lar için yeni makalem
yayınlanınınca burdan yayınlayacağım.
YATIRIM İZLEME VE KOORDİNASYON BAŞKANLIKLARINDA HARCAMA YETKİLİSİ VE GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİNİN BELİRLENMESİ
Özet
Bu çalışmamda Türkiye’ de 30 Büyükşehirde İl Özel İdarelerinin kaldırılmasıyla yerine kurulan Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarının yapısı ve İl Özel İdareleriyle olan bütçe farklıkları anlatılacak, yeni kurulan Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarında (YİKOB) Harcama Yetkilisinin kim olduğu, Harcama Yetkisinin devrinin nasıl yapılacağı, kimlere devredilebileceği, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanunun ilgili hükümlerine göre açıklanacaktır. Makalenin ilerleyen bölümlerinde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarına Ödenek aktarma suretiyle aktarılan ödeneklerin harcanması sırasında Gerçekleştirme görevlilerinin nasıl belirleneceği konusu İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: İl Özel İdarelerinin yapısı ve bütçesi, yeni kurulan YİKOB’ ların yapısı ve bütçesi, YİKOB’ larda Harcama Yetkilisi, Harcama yetkisinin devri, YİKOB’ larda Gerçekleştirme Görevlisi,
A-GİRİŞ
30 Mart 2014 yerel seçimlerinden sonra 6360 sayılı yasa ile 30 Büyükşehir Belediyesi Kurulmuş ve İl Özel İdareleri bu illerde lâv edilmiştir. İl özel idarelerinin tüzel kişiliklerine son verilmiş ve yerine Valiliklere bağlı olarak yapılandırılan Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları (YİKOB) kurulmuştur.
Kısa adıyla YİKOB’ lar, İl Özel idarelerinin devamı niteliğinde olup, 1908 yıllardan bu yana kurulmuş köklü bir kurum olan İl Özel İdarelerinin yapmış oldukları işlerin bir kısmını devralmış yeni bir kurumdur. Bu özelliği ile birçok ilde yoğun bir çalışma temposuyla iş ve işlemlerine devam etmektedir.
Kurumun yeni bir kurum olması, yapısının Genel Bütçeli bir kurum olarak belirlenmesi, Valiliğe bağlı bir olarak yapılandırılması ve İl Özel İdaresi gibi geniş yetkileri bulunan bir mahalli idarenin yerine kurulması, iş ve işleyişlerinde farklılıklara neden olmuştur.
B-İl Özel İdarelerinin yapısı ve yerine ihdas edilen YİKOB’ ların kuruluşu ve Bütçe farklılıkları
İl Özel İdaresinin Yönetim şekline bakacak olursak;
Anayasamızın 127. maddesine göre il yerel yönetimi (İl Özel İdareleri) il halkının yerel nitelikteki ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere, kuruluş esasları yasa ile belirtilen ve karar organları yine yasada gösterilen, seçmenlerce seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. İl Özel İdareleri 04.03.2005 tarihli ve 5302 sayılı kanunla yönetilir.
İl özel idaresinin üç yasal organı vardır: Vali, il genel meclisi ve il daimi encümenidir. Vali, il özel idaresinin temsilcisi ve yürütme organıdır. Meclis ve encümen ise karar ve denetim organları niteliğindedir. İl genel meclisine başkanlık eden vali, meclise sunulacak il özel idaresi bütçesini ve çalışma programlarını hazırlar; il özel idaresi adına alınan kararları yürütür. Öncelikle merkezi yönetimin temsilcisi olan valinin il özel idaresi içindeki egemen konumu ve merkezi yönetime özgü öteki yasal müdahale olarak, il özel idaresinin üzerindeki yönetsel vesayetin ağırlığını göstermektedir.
30 Büyükşehir olan illerin haricindeki 51 ilde İl Özel İdareleri devam etmektedir. 30 Büyükşehirde İl Özel İdareleri 6360 sayılı yasa ile kaldırılmıştır.
Kaldırılan İl Özel İdarelerinin yerine ihdas edilen YİKOB’ ların kuruluşu :
6360 sayılı Kanun’un 34. maddesinde yer verilen ve 3152 sayılı “İçişleri Bakanlığı Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun”un 28/A maddesinde de ifade edildiği üzere “Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları” kurulmuştur. Bu şekilde bir teşkilatlanma yapısına gidilmesindeki temel amaç kaldırılan il özel idarelerinin yokluğunun yaratmış olduğu boşluğu doldurabilmektedir.
İl Özel İdareleri 5018 sayılı Kanunun ekli cetvellerinde V- Sayılı cetvelde yer alan mahalli idareler arasında sayılmıştır. Yukarıda ifa edildiği gibi Kamu tüzel kişiliği bulunmaktadır ve kendi bütçesini kendi hazırlamakta meclislerinde onaylayarak yürürlüğe koymaktadır. YİKOB’ ların ise kamu tüzel kişilikleri yoktur. 5018 sayılı Kanunun I- Sayılı cetvelinde sayılan Genel Bütçeli bir kurum olarak Merkezde İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğüne, Taşrada ise Valiliklere bağlı olarak yapılandırılmıştır. YİKOB’ ların bütçesi ise Bütçe kanunu ile belirlenmekte, sadece yatırım ödenekleri yıl sonunda tenkis edilmeyip, ertesi yıl tekrar ödenek kayıt edilerek yatırımların devamlılığı sağlanmaktadır. Başka bir genel Bütçeli kuruma tanınmayan bu özellik YİKOB’ lara 6360 sayılı Kanunla 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna eklenen 28/A maddesiyle tanınmıştır,
İlgili madde hükmü “Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince aktarılan tutarlardan yıl içerisinde harcanmayan kısımları ertesi yıl bütçesine devren ödenek kaydetmeye; diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca aktarılan tutarları bir yandan genel bütçenin (B) işaretli cetveline gelir, diğer yandan Bakanlık bütçesinin ilgili tertiplerine ödenek kaydetmeye ve yıl içerisinde harcanmayan kısımlarını ertesi yıl bütçesine devren gelir ve ödenek kaydetmeye İçişleri Bakanlığı yetkilidir.” Denilmektedir.
C- Yeni Kurulan YİKOB’ larda Harcama Yetkilisi Kimdir? Harcama Yetkisi Devredilebilir mi?
5018 sayılı kanunun 8 nci maddesi Hesap verme sorumluluğunu düzenlemektedir.
Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır. Hükmüne yer vermiştir.
Yine aynı kanun 31 nci maddesi Harcama yetkisi ve yetkilisini tanımlamaktadır. “Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir.” Aynı maddenin dördüncü fıkrasında “Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde; idareler, merkez ve merkez dışı birimler ve görev unvanları itibarıyla harcama yetkililerinin belirlenmesine, harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirilmesine ve devredilmesine ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idarî sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.” Hükümlerine yer verilmiştir.
Diğer taraftan 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 28/A maddesinin birinci fıkrasında Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde kamu kurum ve kuruluşlarının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu, acil çağrı, afet ve acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yapacağı yatırımların yapılması ve koordine edilmesi, temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi ve bunların denetlenmesini gerçekleştirmek üzere valiye bağlı olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur. Denilmekte aynı maddenin dördüncü fıkrasında da Yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığının sevk ve idaresi, vali veya vali tarafından görevlendirilecek bir vali yardımcısı tarafından yerine getirilir. Denilmektedir.
Maliye Bakanlığı tarafından Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin (Seri No: 1) 2.2.nci maddesinde, “5018 sayılı Kanunun 22 nci maddesi uyarınca kamu idarelerinin merkez teşkilatı harcama yetkilileri merkez dışı birimlerine ödenek gönderme belgesi düzenlemek suretiyle ödenek gönderirler. Ödenek gönderme belgesiyle ödenek gönderilen merkez dışı birimlerin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir.” Denilmektedir.
Çeşitli bakanlık ve kuruluşlara bağlı; ilköğretim, ortaöğretim ve dengi okullar, başkanlık, hastane, dispanser, sağlık ocağı, sağlık merkezi, müze ve kütüphaneler, ceza ve tevkif evleri gibi birimlere ödenek gönderme belgesi ile ödenek gönderilmesi halinde bu birimlerin okul müdürü, başhekim, tabip, başkan, müdür gibi unvanlara sahip en üst yöneticileri harcama yetkilisidir. Denilmektedir. Bu hükümlere istinaden YİKOB’ lar da Harcama Yetkilisi Vali’ dir.
Aynı tebliğde Harcama Yetkisinin Devriyle alakalı olarak “Harcama yetkilileri, kamu hizmetlerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde sunulmasını sağlamak amacıyla aşağıda belirlenen sınırlar dahilinde harcama yetkisini devredebilirler. Buna göre kamu idarelerinin;
Merkez dışı birimlerinde ise bölge müdürleri veya eşdeğer yetkililer, il müdürleri veya eşdeğer yetkililer ile nüfusu 50.000’i aşan ilçelerin ilçe müdürleri veya eşdeğer yetkililer harcama yetkilerini yardımcılarına, kısmen veya tamamen devredebilirler.
Her bir harcama işlemi itibarıyla, mal ve hizmet alımlarında ikiyüzellibin Yeni Türk Lirasını, yapım işlerinde ise birmilyon Yeni Türk Lirasını aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez.
Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Denilmektedir.
Yatırım İzleme Ve Koordinasyon Başkanlığı Görev, Yetki Ve Sorumlulukları İle Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 3 ncü maddesinde YİKOB Başkanını şöyle tanımlamaktadır, Başkan; Vali veya valinin görevlendirdiği vali yardımcısını, ifade etmektedir.
Dolayısıyla YİKOB Başkanı Validir, Vali bu yetkisini Vali Yardımcısına devredebilir. Fakat Harcama yetkisini devretme noktasında, Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin “Her bir harcama işlemi itibarıyla, mal ve hizmet alımlarında ikiyüzellibin Türk Lirasını, yapım işlerinde ise birmilyon Türk Lirasını aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez.” hükmüne istinaden tebliğde belirtilen tutarlara kadar olan yetkisini Vali devredebilir. Bu tutarların üzerindeki alımlar ve harcamalarla ilgili belgeleri Harcama yetkilisi sıfatıyla Vali imzalamalıdır. Bu limitin üstündeki harcama yetkisini devredemez.
D- YİKOB’ lara Aktarılan Ödeneklerin Harcanması ve Gerçekleştirme Görevlilerinin Belirlenmesi :
YİKOB’ lara ödenek aktarma suretiyle diğer bakanlıklardan aktarılan ödeneklerin harcanması işleminde yukarıda belirttiğimiz tutarlara kadar olan harcamalarda Harcama yetkilisi Vali yardımcısı olacaktır, peki gerçekleştirme görevlisi kim olacaktır,
İç Kontrol Ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslarda 26.07.2014 tarihli Resmi Gazete ile yapılan değişiklikle 12 nci maddesine “14/2/1985 tarihli ve 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 28/A maddesinin birinci fıkrası kapsamında ödenek aktarmak suretiyle illerin yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları tarafından gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde, harcama yetkilisi tarafından, ödeneği aktaran idarenin ildeki il müdürü ve eşdeğer yetkilisi, ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisi olarak belirlenebilir. İbaresi eklenmiştir.
Yapılan bu düzenleme ile Harcama yetkilisi tarafından, Ödeneği aktaran idarenin ildeki il müdürü ve eşdeğer yetkilisi, ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisi olarak belirleyebilir. Bu duruma bir örnek verecek olursak, YİKOB’ lara ödenek aktarma suretiyle Kültür Bakanlığı tarafından İldeki kültür varlıklarının korunması amacıyla bir ödenek aktarılmışsa, bu ödeneğin harcanması sürecinde gerçekleştirme görevlisi olarak Harcama yetkilisi, İl Kültür Müdürünü veya eşdeğer yetkilisini (yani o müdürün yerine vekaleten bırakabileceği bir yetkiliyi) gerçekleştirme görevlisi olarak belirleyebilir.
Gerçekleştirme görevlilerinin belirlenmesi yıl başında alınacak bir onayla yapılmalıdır. YİKOB’ lara ödenek aktarma suretiyle ödeneği bulunan kurumlardan ildeki teşkilatlarına yazı yazılarak bu ödeneklerle alakalı gerçekleştirme görevlilerinin kim olacağının bildirilmesi istenmelidir. Gönderilen isimler gerçekleştirme görevlisi şartlarını sağlayıp sağlamadıklarının kontrolü yapıldıktan sonra alınacak bir onayla, gerçekleştirme görevlisi olarak belirlenirler ve ilgili onay kendilerine tebliğ edilir, belirlenen gerçekleştirme görevlileri aynı zamanda YİKOB tarafından muhasebe işlemlerinin yürütüldüğü İl Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğüne bildirilmesi gerekmektedir.
Murat TUNÇ
Malatya Valiliği YİKOB
İdari ve Mali İşler Müdürü
|
